ในฉบับก่อน ได้กล่าวถึงเรื่องราวของพระอภัยมณีแยกเป็น 2 เส้นทาง คือ ศรีสุวรรณ ได้พลัดหลงกับพระอภัยมณี เมื่อทุกคนถูกมนต์ปี่ที่เป่าโชว์จนหลับลึกในขณะที่พระอภัยมณีถูกนางผีเสื้อสมุทรจับตัวไป เมื่อศรีสุวรรณและพวกตื่นขึ้นมาไม่เห็นพระอภัยมณี จึงออกตามหาจนหลงไปยังเมืองรมจักร และได้อาสาท้าวทศวงศ์เจ้าเมืองไปสู้รบกับท้าวอุเทน กษัตริย์เมืองชวาซึ่งยกทัพมาขอนางแก้วเกษรา พระธิดาของท้าวทศวงศ์โดยนางและพระบิดาไม่ยอม ในที่สุด ศรีสุวรรณรบชนะ จึงได้อภิเษกกับนางแก้วเกษรา แล้วมีธิดานามว่าอรุณรัศมี

เส้นทางที่ 2 สุดสาคร ได้อยู่กับพระฤๅษี หลังจากที่พระอภัยมณีและ สินสมุทร ออกเรือไปกับนางสุวรรณมาลี ความที่เป็นมนุษย์ที่เติบโต เร็วมาก อายุเพียงสามขวบก็ออกติดตามพระอภัยมณี ผู้เป็นบิดา โดยมีม้านิลมังกรและไม้เท้ากายสิทธิ์เป็นอาวุธ ระหว่างทางได้รบกับพวกผีดิบและถูกชีเปลือยผลักตกเหว พระฤๅษีได้ตามมาช่วยทัน ต่อมาสุดสาครเข้าไปถึงเมืองการะเวก กษัตริย์ผู้ครองเมืองเห็นแล้วนึกรักเหมือนลูกตนเอง จึงรับสุดสาครเป็นบุตรบุญธรรม 10 ปีต่อมา สุดสาครได้ทูลลากษัตริย์เมืองการะเวก ไปตามหาพ่อ กษัตริย์ได้ให้พระโอรสและธิดาติดตามสุดสาครไปด้วย จากนั้นก็ได้พบกับพระอภัยมณีที่เมืองผลึก

กลับมาตอนที่นางสุวรรณมาลีเดินทางไปกับสินสมุทร หลังฆ่าโจรสุหรั่งตาย ได้ยึด เรือแล้วเดินทางหลงไปเจอศรีสุวรรณที่เมืองรมจักร ฝ่ายพระอภัยมณีที่ติดเกาะร้าง มีเรือของอุศเรนผ่านมา จึงได้โดยสารเรืออุศเรนไปยังเมืองผลึก เมื่อสินสมุทร นางสุวรรณมาลี พระอภัยมณี และอุศเรน มาเจอกันที่เมืองผลึก สินสมุทรหวงนางสุวรรณมาลีเหมือนแม่ จึงไม่ยอมคืนนางสุวรรณมาลีให้อุศเรน นางสุวรรณมาลีเลือกพระอภัยมณี สินสมุทรจึงสู้รบกับอุศเรน อุศเรนแพ้ แต่พระอภัยมณีให้สินสมุทรไว้ชีวิตอุศเรน อุศเรนกลับเมืองฝรั่งลังกาด้วยความคั่งแค้นจนแน่นอกถึงตาย นางละเวงวัลลา น้องสาวอุศเรนแค้นแทนพี่ชาย จึงรวบรวมพันธมิตรหลายเมืองให้ไปช่วยกันรบกับเมืองผลึก ด้วยการใช้วิธีทำมนต์เสน่ห์ใส่ลงภาพวาดของตนเอง แล้วแจกจ่ายไปให้เหล่ากษัตริย์พันธมิตร รวมทั้งพระอภัยมณี ศรีสุวรรณ สินสมุทร สุดสาคร ทำให้ทุกคนหลงรูปนางละเวง การสงครามเลยเป็น ไปโดยไม่เสียเลือดเนื้อ และในที่สุด พระฤๅษี ได้มาช่วยแก้มนต์เสน่ห์ ทุกอย่างจึงสงบลง พระอภัยมณี ศรีสุวรรณ สินสมุทร ได้กลับไปเมืองรัตนา บ้านเกิดเมืองนอน เพื่อทำศพท้าวสุทัศน์……